O kształceniu na odległość (KNO)

O kształceniu wirtualnym

E-learning - elektroniczne nauczanie, zdalne nauczanie, nauczanie na odległość - nowoczesne elektroniczne platformy e-learningowe znanych firm software’owych, pozwalające realizować zdalne kształcenie i komunikację interaktywną, mają wiele poziomów działania skorelowanych ze sobą. Inny jest poziom pracy administratora systemu, inny nauczyciela, inny ucznia, inny informacyjny, ale wszystkie muszą ze sobą współgrać i wzajemnie się przeplatać. Platforma e-learningowa to nie tylko treści kursu, które trzeba przeczytać i potem wykazać się ich znajomością, ale to przede wszystkim forum dyskusyjne uczniów z nauczycielem, kolegami, CHAT, kalendarz wydarzeń i spotkań, testy, ćwiczenia interaktywne, wiadomości czy magazyn, barometr ocen, czasem połączenia telebimowe, filmy i prezentacje, dyskusje w czasie rzeczywistym.

Znane są także platformy e-learnigowe udostępniane za darmo w Internecie open source (Moodle), ale ich jakość i funkcjonalność odbiega od tych opracowywanych przez duże firmy informatyczne. Można jednak je z powodzeniem wykorzystać do tworzenia własnych kursów - przynajmniej w fazie praktykowania. Daje to sporo doświadczenie i może być potem przez nauczycieli czy bibliotekarzy szkolnych wykorzystane do tworzenia profesjonalnego kursu dla uczniów, np. z zakresu wyszukiwania i oceny informacji dziedzinowej w sieci czy korzystania z baz danych i katalogów.

E-learning jest bardzo zalecany przez Unię Europejską w programach związanych z ustawicznym kształceniem i podnoszeniem kwalifikacji oraz przez polskie władze. Szczegółowe zapisy na temat e-learningu ma Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010 http://www.menis.gov.pl/szk-wyz/strategia/strategia_rozwoju.php. W celu kierunkowym 6 dokładnie wyjaśnia, co należy rozumieć pod pojęciem e-learning: E-learning to metoda nauczania, która wykorzystuje najprzeróżniejsze środki multimedialne oraz elektroniczne, takie jak telewizja, CD-ROM-y, taśmy audio i video, Internet, intranet.

Tryb ten może być stosowany wielorako: jako komplementarny wobec tradycyjnego nauczania, jako niezależny program szkoleniowy lub też jedynie jako metoda aktualizacji wiedzy. E-learning umożliwia uczącemu się dobór najbardziej atrakcyjnej dla niego formy szkolenia oraz najodpowiedniejszego dla niego miejsca oraz czasu. Szkolenie może się więc odbyć nie tylko w sali konferencyjnej, ale także w domu czy na stanowisku pracy. E-Learning i e-Edukacja opiera się na wykorzystaniu nowych technologii telekomunikacyjnych (w tym Internetu) dla interakcyjnego i multimedialnego kształcenia. E-edukacja jest formą studiów eksternistycznych i wymaga uregulowań ustawowych [1].

Kursy zdalnego nauczania można sklasyfikować ze względu na kryterium zastosowania metod i technik e-learningu:

kursy internetowy funkcjonuje w całości w Internecie, wykłady, ćwiczenia, komunikowanie się oraz transfer materiałów odbywa się wyłącznie przez WWW,
kurs zdalny jest tylko dodatkiem do kursu stacjonarnego, redukuje się liczbę lekcji, pomnaża się dostęp do treści kursu (wersje elektroniczne materiałów);
tradycyjna edukacja wzbogacona jest tylko nowymi technologiami: zasoby sieciowe, e-mail, chat.

Ze względu na ich formę możemy mówić, że kursy mogą być:

kilkuletnimi programami uniwersyteckimi - traktowanymi równorzędnie z kształceniem dziennym, tradycyjnym, kończącymi się dyplomem (por. Uniwersytet Warszawski, Politechnika Warszawska).
krótkimi kursami fachowymi - związanymi z ustawicznym nauczaniem - organizowane przez wyspecjalizowane firmy (por. Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie, http://www.oeiizk.waw.pl/).
wewnętrznymi kursami firm i instytucji - uzupełniające wiedzę bieżącą.

E-learning zwykle kojarzy się nam z nauczaniem za pomocą Internetu bądź nauczaniem na odległość. Jedna z bardziej ogólnych definicji e-learningu mówi, że jest to „szeroki zakres aplikacji i procesów przekazywania wiedzy i umiejętności z wykorzystaniem technologii komputerowych” [1].

W definicji tej brak niezwykle istotnego elementu: e-learning polega na uczeniu się. Otrzymując materiały z Internetu powinniśmy je przestudiować samodzielnie, wykazując się przy tym ogromną samodyscypliną (co może zniechęcać niektórych początkujących studentów). Wszelkie zadania przekazywane przez e-nauczyciela (instruktora) należy wykonać w ściśle określonych terminach, a warunkiem przejścia do kolejnego etapu uczenia się jest zaliczenie poprzedniego.

Różne źródła podają jeszcze inne terminy związane z e-learningiem:

Nauka w sieci (Online learning) - uczenie się jedynie poprzez sieć, tj. bez jakichkolwiek fizycznie istniejących materiałów do nauki przekazywanych uczącym się oraz bez rzeczywistego kontaktu bezpośredniego (face to face) z nauczycielem (instruktorem).
Nauka w trybie mieszanym (Mixed-mode/blended/resource-based learning) - metoda uczenia się bezpośredniego, w której nauczyciel, instruktor spotyka się ze swoimi uczniami (albo bezpośrednio, albo za pomocą środków technicznych) jest tu połączona z metodą uczenia się na odległość, w której baza zasobów zawierająca materiały i ćwiczenia jest udostępniana uczniom. Dodatkowo mogą być wykorzystywane niektóre z metod e-learningu.

Obiekt uczenia się (Learning object) - plik lub program, który może być wielokrotnie użyty w e-learningu.

System Zarządzania Uczeniem się (Learning Management System (LMS)) - zestaw narzędzi e-learningu dostępnych poprzez wspólny administrowany interfejs. System zarządzania uczeniem się może być też traktowany jako platforma, na której gromadzone są i prowadzone kursy online lub komponenty tych kursów [2].

[1] Kompendium wiedzy o sieciach, nr 5. Net World Akademia, 2003, s. 6.
[2] Terminy pobrane z witryny http://Ittf.ieee.org/we/a028.html

Definicja kształcenia na odległość

...distance education, distance learning, distance teaching, edukacja na odległość, e-edukacja, edukacja telematyczna, edukacja wirtualna, edukacja zdalna, e-kształcenie, e-learning, kształcenie na odległość, kształcenie przez Internet, kształcenie zdalne, kształcenie z wykorzystaniem Internetu, e-nauczanie, nauczanie na odległość, nauczanie przez Internet, nauczanie zdalne, nauka na odległość, teaching by network, telematic education, teleteaching, wirtualna edukacja, uczenie się na odległość, uczenie się zdalne, zdalne nauczanie, zdalne uczenie się...

Powyższe, wybrane tylko, wyrażenia służą, określeniu jednego zjawiska: prowadzenia edukacji za pośrednictwem środków technicznych; istotną cechą tego rodzaju edukacji jest brak fizycznego kontaktu nauczyciela i ucznia, wykładowcę i studenta.

Oto definicja nauczania na odległość podana przez Mirosława J. Kubiaka:

"Nauczanie na odległość jest to metoda prowadzenia procesu dydaktycznego w warunkach, gdy nauczyciele i uczniowie (studenci) są od siebie oddaleni (czasami znacznie) i nie znajdują się w tym samym miejscu, stosując do przekazywania informacji - oprócz tradycyjnych sposobów komunikowania się - również współczesne, bardzo nowoczesne technologie telekomunikacyjne, przesyłając: głos, obraz wideo, komputerowe dane oraz materiały drukowane. Współczesne technologie umożliwiają również bezpośredni kontakt w czasie rzeczywistym pomiędzy nauczycielem a uczniem za pomocą audio- lub wideokonferencji, niezależnie od odległości, jak ich dzieli."

(Mirosław J. Kubiak: Wirtualna edukacja, s. 11. Warszawa 2000. Wydawnictwo "MIKOM").